Niesamowita przyroda Ameryki - cz.2

Wyspy Galapagos

Galapagos to grupa wysp o wspólnym pochodzeniu, leżąca na równiku, na Oceanie
Spokojnym. Administracyjnie należy do Ekwadoru. Od kontynentu
południowoamerykańskiego oddzielają ją około tysiąc kilometrów morza. Na
Galapagos żyje wiele niespotykanych nigdzie indziej zwierząt.

Galapagos tworzy 16 wysp, które liczą razem 8000 km2 i rozproszone są na Oceanie Spokojnym na powierzchni 60 tysięcy km2. Najstarsze wyspy są pochodzenia wulkanicznego i powstały przed około 5 milionami lat. W wielu miejscach wulkany są nadal czynne i czasem następuje ich erupcja.
Największy wpływ na klimat ma zimny prąd Humboldta, napływający z Antarktydy przez co na wyspach jest o wiele zimniej, niż moglibyśmy się spodziewać. Tylko temu mogą tu żyć niektóre zwierzęta, na przykład foki i pingwiny.
Na małych wyspach wysuniętych na południe, nieurodzajnych i suchych, rosną głównie kaktusy. Na większych, położonych bardziej na północ, gleba jest bardziej urodzajna, dlatego porasta je bujna roślinność. Utrzymuje się tu przez cały rok wilgotny mikroklimat, w którym dobrze czuje się krzew o nazwie Micronia, nie występujący nigdzie indziej na świecie.

Kiedy Wyspy Galapagos wynurzyły się z morza, nie było na nich żadnego życia. Dziś miejscowa fauna jest w znacznym stopniu odzwierciedleniem gatunków występujących na kontynencie południowoamerykańskim, skąd pochodzi większość roślin i zwierząt. Niektóre ptaki zostały przyniesione na Galapagos przez silne wiatry. Zwierzęta prawdopodobnie przypłynęły morzem. Rośliny niesione do morza przez południowoamerykańskie rzeki, prądy morskie mogły skierować aż na Galapagos. Tą drogą najprawdopodobniej przedostały się owady, gady, nasiona roślin i same rośliny. Marynarze i pierwsi osadnicy przywieźli na swych łodziach koty, szczury, prosięta, kozy oraz wiele różnorodnych roślin.

Pierwszymi mieszkańcami wysp były ptaki, które przyleciały przez ocean: fregaty, faetony, flamingi. Na Galapagos znalazły miejsce, w którym nie miały wrogów ani konkurentów do pożywienia, bowiem niewiele gatunków dotarło na tak odległe wyspy. Dlatego większość z nich osiadła tu na stałe i z pierwotnych gatunków w niektórych wypadkach rozwinęły się gatunki nowe.

Zięby Darwina
Wszystkie 13 gatunków zięb, żyjących dziś na Galapagos, pochodzi zapewne od wspólnych przodków. Popularnie nazywa się je „ziębami Darwina”, stanowiły bowiem bezpośrednie jeden z dowodów, na których Darwin oparł swoją teorię ewolucji. Choć na pierwszy rzut oka wszystkie gatunki wyglądają podobnie, różni je przede wszystkim kształt dzioba. Zięby gatunku Geospiza mają duży, mocny dziób, którym wyłuskują twarde nasiona, dziób małych zięb Certhidea pomaga w polowaniu na małe owady.

Żółwie Olbrzymie
Wyspy swoją nazwę zawdzięczają jednej z największych swoich osobliwości – żółwiom olbrzymim. „Galapagos” jest bowiem starym, hiszpańskim określeniem żółwia. Dziś żyje tu 11 podgatunków żółwia, a każdy zajmuje dokładnie wyznaczone terytorium. Niektóre z nich są dziś tak rzadkie, że nikła jest nadzieja ich przetrwania. Żółwie żyjące na bardziej suchych wyspach mają wysoką, wypukłą skorupę, zaś zamieszkujące urodzajniejsze wyspy bardziej płaską.

Odosobnienie Galapagos umożliwiło rozwój miejscowej, niepowtarzalnej fauny i flory, dzięki czemu wyspy stały się dosłownie rajem na ziemi. Zwierzęta przywiezione przez człowieka, zagroziły niestety pierwotnym gatunkom. Zwierzęta domowe szczególnie kozy i szczury, które uciekły ze statków, osiadły na wyspie i zaczęły pomniejszać źródła pożywienia pierwotnych gatunków. Ponadto przyniosły także nowe, nieznane na wyspie choroby. Ponieważ dotychczas wiele miejscowych gatunków nie miało naturalnych wrogów, nie były więc zdolne do obrony. Przywiezione rośliny szybko się przyjęły i zaczęły wypierać pierwotne gatunki roślin. Niepowtarzalność tych wysp przyciąga ostatnio wielką liczbę turystów.

Innym poważnym zagrożeniem dla unikalnego świata wysp są nielegalne połowy. Pomimo, że większość wysp znajduje się pod ochroną, odławia się tutaj ginące rekiny czy strzykwy. Oba gatunki uważane są za przysmak i ich mięso osiąga zawrotne ceny. Śmiertelnym niebezpieczeństwem dla lokalnej fauny i flory są również wycieki z tankowców. W styczniu 2001 roku u wybrzeży wyspy San Cristobal rozbił się tankowiec Jessica. Wyciekło z niego 185,000 galonów paliwa, zatruwając delikatne środowisko wyspy. Ponieważ ruch statków na tych wodach rośnie, rośnie też prawdopodobieństwo powtarzania się podobnych katastrof.

Przyrodnicy z WWF są obecni na tych niezwykłych wyspach Galapagos od 1964 roku, czyli praktycznie od początku istnienia organizacji. Fundusze zdobywane przez WWF na ratowanie tutejszej przyrody przeznaczone zostały m.in. na ocalenie żółwi lądowych i iguan. Inne projekty, angażując lokalnych mieszkańców, służą promowaniu bezpiecznych dla przyrody połowów, ograniczaniu liczby obcych gatunków i inwestowaniu w odnawialne źródła energii. W 2003 roku WWF i rząd Ekwadoru podpisały porozumienie, na mocy którego wyspy mają stać się w ciągu 10 lat modelowym przykładem wykorzystania czystej energii (bez produkcji dwutlenku węgla). Pozwoli to uniezależnić wyspę od zagrożenia ze strony tankowców, przywożących tu do tej pory konwencjonalne paliwa.

Wśród planowanych posunięć rządu Ekwadoru z 2007 roku jest rowniez program kontroli gatunków napływowych, które zagrażają faunie i florze Galapagos. Zostanie ponadto przeobrażony model turystyki masowej na wyspach, gdyż nadmierna liczba gości stwarza ryzyko dla gatunków morskich i lądowych na wyspach. Rząd postanowił ograniczyć liczbę mieszkańców wysp. Ci, którzy przebywają na nich nielegalnie, zostaną odesłani na kontynent. Ponadto w ciągu najbliższych trzech lat zostanie wdrożony na całym archipelagu program edukacyjny.

Niektóre gatunki endemiczne występujące na Galapagos to:
legwan lądowy
legwan z Santa Fe
legwan morski - jedyna jaszczurka żywiąca się w morzu (na 2. zdjęciu)
żółw olbrzymi
jaszczurki lawowe, Tropidurus - 7 gatunków
gekkony galapagoskie, Phyllodactylus - 6 gatunków
13 endemicznych gatunków zięb Darwina
pingwin równikowy
nielotny kormoran galapagoski
myszołów galapagoski
sowa galapagoska drozd przedrzeźniacz

(fotografie pochodzą z portalu pejzaze.onet.pl)